Yeni Çağın İhtiyacı: Dijital Detoks

Detoks, bedende oluşan fazla maddelerin vücuttan atılması için yapılan uygulamalara verilen isimdir. Dijital detoks da aslında genel olarak bilinen detoks teriminden farklı sayılmaz. Bir kişinin gönüllü olarak akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve sosyal medya platformları gibi dijital aletleri belirli bir süre kullanmayı bırakması olarak açıklayabiliriz. Teknolojiyi dengeli kullanmak için son zamanlarda dijital detoks pek çok kişi tarafından tercih edilir hale gelmeye başladı.

Günümüz dünyasında dijital araçlar, hayatımızın her alanında vazgeçilmez hale geldi. Ancak bu kolaylık, beraberinde ciddi bir bağımlılığı da getirdi. Telefonlarımıza, bilgisayarlarımıza ve sürekli online, “bağlantıda” kalma alışkanlığımıza olan bu bağımlılık, bireylerin zihinsel, fiziksel ve sosyal yaşamlarını olumsuz etkiliyor. 

Dünya çapında bu konuyla ilgili artmakta olan bir farkındalık dalgası, insanları dijital detoksa yönlendiren çeşitli yöntemler, topluluklar ve etkinliklerle farklı çözümler üretmeye çalışıyor.

Dijital Bağımlılığa Karşı Offline Etkinlikler: Gerçek Bağlantılar Kurmak

Dünya çapında bazı mekanlar ve organizasyonlar, dijital bağımlılığı azaltmak amacıyla özel “offline” etkinlikler düzenliyor. Bu etkinliklerde katılımcılardan telefonlarını bir kutuya bırakmaları veya tamamen kapatmaları isteniyor. Saatlerce süren bu etkinliklerde amaç, insanlara internet olmadan da keyifli ve anlamlı bir zaman geçirebileceklerini hatırlatmak. Ne tuhaf değil mi?

Saatlerce süren bu etkinlikler arasında grupça doğa yürüyüşleri, parkta boş zaman, sanat atölyeleri, yoga seansları, masa oyunları buluşmaları, iyi yaşam başlıklı sohbetler ve kitap okuma saatleri bulunuyor. Örneğin, Amerika’da bir kütüphane zinciri, haftada bir gün “Sessiz Saatler” adıyla etkinlik düzenleyerek katılımcıların dijital cihazlardan uzaklaşmalarını sağlıyor. İngiltere’de ve Hollanda’da ise bazı kafeler, belirli saatlerde Wi-Fi’larını kapatarak insanları sohbet etmeye teşvik ediyor.

Instagram’da The Offline Club adıyla açılmış bir hesap hem kendi ülkesinde Hollanda’da, hem de Londra, Barselona, Dubai, Milan gibi farklı ülkelerin şehirlerinde offline etkinlikler düzenliyor ve hepimizi de teşvik etmeyi amaçlıyor. Canlı piyano ve harp konserleri, bar buluşmaları, yaratıcı saatler, offline queer buluşmaları, haftasonu dijital detoks kampları için online satın alınabilen biletler üretmişler. Bu kulübün bir podcast’i de var, deneyimlerini podcast’te paylaşıyorlar.

Offline Club’ın yolculuğu Amsterdam’daki küçük, samimi toplantılarla başladı, ancak vermek istediği mesaj hızla daha geniş bir kitlenin hayal gücünü ele geçirdi. Başlangıçta etkinlikleri, programları ve fikirleri paylaşmak için basit bir araç olarak kullanılan kulübün Instagram platformu, konsepti uluslararası alana taşıyarak viral bir sansasyona dönüştü adeta. İronik de olsa içeriklerinin online’daki bu beklenmedik başarısı, kulübün misyonunun dünya çapında ilgi gördüğünü gösterdi ve altı haftadan kısa bir sürede dijital detoks deneyimi hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen 150.000’den fazla takipçiyi kendine çekti.

Ekran Başında Geçirilen Süreler!

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, insanların %80’i uyandıktan sonraki 15 dakika içinde telefonunu kontrol ediyor. Halbuki yüksek ekran süresi ve sık dopamin artışı beynimiz için çok zararlı. Ekran başında 2 saatten fazla kalmayın diyor uzmanlar, peki ya biz? Bazen saatlerce neye baktığımızın bile farkında olmadan “kaydırıyoruz”. Bu da aslında bünyemizi olumsuz etkiliyor.

Ne gibi sorunlar yaşayabiliriz?

• Odaklanma ve dikkat süresi eksikliği 
• Düşük verimlilik
• Beyin sisi ve erteleme 
• Uyku kalitesinin bozulması
• Stres ve tükenmişlik hisleri
• Sosyal kaygı ve depresyon

Teknoloji ile Teknolojiyi Kısıtlamak: Dijital Kontrol Uygulamaları

Dijital bağımlılığı azaltmanın başka bir yolu da, ironik ama, teknolojiye karşı teknolojiyi kullanmak. Bazı uygulamalar, telefon kullanımını düzenlemeye ve sınırlandırmaya yardımcı oluyor. Bu uygulamalar, belirli uygulamaları belli sürelerle devre dışı bırakabiliyor veya bildirimleri tamamen susturuyor. Bu uygulamalar çoğunlukla kullanıcıların telefonlarını bir süre kullanmamalarını teşvik ediyor. Bir tanesinde telefon kullanılmadığı her dakika, uygulamada yer alan sanal bir ağaç büyüyor ve zamanla bu ağaçlar bir orman oluşturuyor. Benzer şekildebaşka  uygulamalar da belirli sosyal medya platformlarını, oyunları ya da kullanıcının kendi belirleyeceği, onu en çok oyalayan uygulamayı belirli bir süre engelleyerek dikkatini başka alanlara yönlendirmesini sağlıyor.

Evde Kendi Yapabileceklerimiz

Dijital detoksumuzun süresini belirleyebiliriz. Teknolojik cihazlardan ayrı kalacağınız süreyi belirledikten sonra kendiniz için en uygun zaman diliminde detoksa başlayabilirsiniz. Belki yaz tatili, resmi tatiller ya da dönem arası tatilleri…

Bunu çevremizle de paylaşabiliriz. Toplu olarak öyle bir bağımlılık yaşıyoruz ki, sosyal medyada ya da telefonda aktif görünmediğiniz dönemlerde çevreniz sizin için endişelenebilir hale geliyor. Bu durumu açıklamak için detoks öncesinde çevrenize haber verebilirsiniz. Acil durumlar için mobil aramayı kullanabileceklerini söyleyebilirsiniz. 

Yemek yerken, sadece yemek yiyebiliriz. Bir Zen deyişi, diş fırçalarken diş fırçala der, başka bir şey düşünme, manasında. Yemek yerken de genelde elimiz yine telefonda, ya da bir ekranda, bir şekilde internete bağlı şekilde yiyoruz o yemeği ve ne yediğimizi bile fark etmiyoruz aslında. Yemek saatlerinde yanınızda telefonunuzu bulundurmayın. Mümkünse sadece yemeğe odaklanın.

Mailler için zaman belirleyebiliriz. İş gereği maillerinize bakmak istediğinizde sabah – öğle – akşam olmak üzere mail kontrol saati belirleyebiliriz. Bu saatler için sadece maillerinizi açıp gerekli işlerinizi yapabilirsiniz. Tüm kontrolleri sağladıktan sonra mobil cihazları yeniden kapatarak spora, hobiye, aktivitelere dönebilirsiniz.

Dijital Detoksun Faydaları

Dijital bağımlılığı azaltmaya yönelik bu adımlar, bireylerin daha üretken ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine katkıda bulunuyor. Araştırmalar, telefon kullanımını azaltan kişilerin daha kaliteli uyku uyuduğunu, anksiyete ve stres düzeylerinde azalma yaşadıklarını gösteriyor. Ayrıca, bu bireylerin çevresindekilerle daha derin bağlar kurabildiği de gözlemleniyor. Dijital detoks döneminde bildirimleri kapatmak, teknolojiyle araya mesafe koymak veya telefonu uzak tutmaya çalışmak beden ve ruh sağlığını olumlu yönde etkilerken, maruz kalınan radyasyon seviyesini de düşürmüş oluyor.

Dijital detoks için düzenlenmiş kamplara katılabilir ya da doğada bir tatil planlayarak kendi detoks kampımızı kendimiz yaratabiliriz. Telefonunuzdan uzakta geçirdiğiniz her an refahınız için faydalıdır, ancak uzmanların söylediğine göre gerçek faydaları hissetmeniz için gereken minimum süre 72 saattir. İlk gün telefonunuzdan uzakta olmanın biraz garip hissettirebileceği ‘uyum sağlama döneminiz’ olacaktır. Daha sonra doğada geçirilen vakit, kaliteli uyku ve sakin yaşam zaten sizi ele geçirecektir.

Sonuç: Dengeli Bir Teknoloji Kullanımı Mümkün

Bu bağımlılık hepimizin başında bela. Peki ne yapacağız, çağımızda teknolojiden tamamen bağımsız bir yaşam sürebilmek mümkün mü? Elbette değil, ve olması da gerekmiyor. Sadece kabul edelim ki bazı şeylerin dengesi kaçtı, iradeli ve idrakli bir şekilde kullanamadık insanlık olarak teknolojik gelişmeleri. Bir denge yaratmak gerekiyor. Bu tarz offline etkinlikler, dijital kontrol uygulamaları ve daha bilinçli bir teknoloji kullanımıyla bu sorunun üstesinden gelmek mümkün. Gerçek dünyayla bağlantımızı güçlendiren her adım, daha mutlu ve tatmin edici bir yaşamın anahtarı olabilir. 

Melis Zararsız